Έκθεση Συντηρημένων Εικόνων

ΠΡΟΛΟΓΙΣΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

Η Διακονία ενός Επισκόπου στην Τοπική Εκκλησία δεν χαρακτηρίζεται μόνον από τα έργα που πρέπει << ιδώσι οι άνθρωποι >>, αλλά και από εκείνα τα φωτεινά, τα οποία πραγματοποιούνται με συνέπεια και ευθύνη για την πολιτισμική κληρονομιά της πατρίδος μας κάτω από την επιφάνεια της ορατής καθημερινότητας.

Το εργαστήριο Συντήρησης Εικόνων της Μονής του Πολιούχου μας Αγίου Διονυσίου, που μέσα από την Έκθεση αυτή παρουσιάζει μέρος από την πολύτιμη και φιλότιμη εργασία των συντηρητών μας αδελφών Μάριου και Ανδρέα Θεοδόση, επιβεβαιώνει την ανύστακτη φροντίδα μας για όλες τις πτυχές του πολιτισμικού μας πλούτου. Έτσι απαντάμε με τον πλέον αποδοτικό τρόπο στις << Σειρήνες >> που εμφανίζονται σποραδικά και αναποτελεσματικά, πασχίζοντας αλίμονο να μας θυμίσουν πως υπάρχουν, αφού στο περιθώριο όπου ζουν δεν φαίνεται να τους απέμεινε κανένα κενό.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΡΗΜΝΩΝ

Το κοινοβιακό μοναστήρι είναι χτισμένο σε εξαιρετικού φυσικού κάλους τοπίο στην περιοχή της κοινότητας Βολιμών, σε υψόμετρο 330μ από τη θάλασσα, βορειοδυτικά της μονής Αναφωνήτριας. Ιδρύθηκε στις 4 Δεκεμβρίου του 1535, σε ερείπια προϋπάρχοντος παρεκκλησίου.

Κτήτορες φέρονται ο Ιερομόναχος Μακάριος και ο δραστήριος λόγιος, κωδικογράφος του 16ου αιώνα Μοναχός Βαρλαάμ Μπελέτης.

Από το 1549 έως και το 1554 έζησε εκεί ο Ιερομοναχος Γεράσιμος, ο μετέπειτα Πολιούχος Άγιος και Προστάτης Κεφαλληνίας.

Ένας από τους πρώτους ασκητές ήταν και ο θεολόγος, ιστορικός, λαογράφος και Μοναχός Παχώμιος Ρουσάνος (1508-1553).

Στο μοναστήρι υπήρχαν πολύτιμες σειρές παλαιών κωδίκων και σπάνιες εκδόσεις (45 χειρόγραφοι κώδικες και 7500 χειρόγραφα και παλαίτυπα βιβλία). Το έτος 1797 ο τελευταίος προβλεπτής Ζακύνθου Τζιάκομπο Νάννι, αφαίρεσε βίαια ένα πολύ μεγάλο μέρος της συλλογής, για να εμπλουτίσει την Μαρκιανή Βιβλιοθήκη.

Το χαρακτηριστικό στοιχείο της μοναστηριακής αρχιτεκτονικής στη Ζάκυνθο αποτελεί ο τριόροφος αμυντικός κυκλικός πύργος του μοναστηριού, που άρχισε να χτίζεται το 1561. Δυτικά του Καθολικού βρίσκεται ο ευρύχωρος ξενώνας με την διπλή πέτρινη σκάλα.

Στο βόρειο μέρος βρίσκονται ο κήπος και το νεκροταφείο.

Στη Μονή του Αγίου Γεωργίου ενσωματώθηκε στις αρχές του αιώνα και αυτή του Αγίου Ανδρέα στο Μεσοβούνι Βολιμών.

Το 1997, με πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Ζακύνθου κ.Χρυσοστόμου αποκαταστάθηκε και ανακαινίστηκε η δυτική πτέρυγα.

Αργότερα, εκπονήθηκε μελέτη αποκατάστασης όλου του συγκροτήματος της μονής, ενώ πρόσφατα εξασφαλίστηκαν οι αναγκαίες πιστώσεις για την υλοποίηση του έργου.

Η ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΒΟΛΙΜΩΝ

Το μοναστήρι του Αγίου Ανδρέα στο Μεσοβούνι χτίστηκε το 1595 από τον ιερωμένο Ιωάννη Θεοδόση και τους εγγονούς του Καλλίνικο μοναχό και αδελφούς Γιαννούλη. Το καθολικό του μοναστηριού στολίστηκε αρχικά από εικόνες και ιερά σκεύη, που μετέφεραν οι παραπάνω από αρχαία εκκλησία του Αγίου Ανδρέα.

Το κοινοβιακό μοναστήρι των Θεοδοσαίων και Γιαννούληδων απέκτησε μεγάλη φήμη και πλουτίσθηκε από σημαντικά αφιερώματα και δωρεές.

Οι τοίχοι της εκκλησίας διακοσμήθηκαν το 17ο αιώνα από άγνωστο τοιχογράφο και παρουσιάζουν τα τυπικά χαρακτηριστικά των τοιχογραφιών της τέχνης στην ηπειρώτικη Ελλάδα, τόσο στη διάταξη των θεμάτων, όσο και στην τεχνοτροπία.

Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας του Αγίου Ανδρέα , που παρέμεινε όρθια από τους σεισμούς του 1953, αποτοιχίστηκαν από τον Κώστα Κουτσουρή και μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Ζακύνθου, σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα.

Το 1996 με πρωτοβουλία του Ηγουμένου της Μονής του Αγίου Γεωργίου Κρημνών, Αρχιμανδρίτη Θεοκλήτου Β. Ρένεση, διασώθηκε και μεταφέρθηκε στο εργαστήριο συντήρησης του Μουσείου Ζακύνθου ένα μέρος των εικόνων.

Πρόσφατα στο εργαστήριο συντήρησης του Εκκλησιαστικού Μουσείου ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση και τςν υπολοίπων ιερών κειμηλίων.

H ΕΚΘΕΣΗ

Με την έκθεση «Εκ του μή όντος εις το είναι», το Εκκλησιαστικό Μουσείο Ζακύνθου συνεχίζει την επικοινωνία του με το ευρύτερο κοινό. Η έκθεση έχει σκοπό:

να προβάλει αντιπροσωπευτικά έργα των δύο μοναστηριών από το έτος ίδρυσης τους έως και σήμερα,

να παρουσιάσει τη διαδικασία αποκατάστασης των έργων, την τεκμηρίωση με τη σύγχρονη τεχνολογία και τα αποτελέσματα των εργασιών της συντήρησης.

Εικοσιπέντε εικόνες από τη συλλογή των δυο Ιερών Μονών και η επίστεψη τέμπλου αποτελούν τον πυρήνα της περιοδικής έκθεσης, που πραγματοποιείται με την υποστήριξη και το αμέριστο ενδιαφέρον του Μητροπολίτη Ζακύνθου κ. Χρυσοστόμου Β’.

Οι εργασίες αποκατάστασης υλοποιήθηκαν από το Εργαστήριο Συντήρησης Εικόνων του Εκκλησιαστικού Μουσείου, υπό την εποπτεία της διευθύντριας του Μουσείου Ζακύνθου, αρχαιολόγου Ζωής Μυλωνά.

Τα κυριότερα στάδια της εργαστηριακής έρευνας ήταν η μελέτη και εξέταση των εικόνων με μη καταστρεπτικές μεθόδους στην ορατή περιοχή του φάσματος με μίκρο και μάκρο φωτογράφηση, στο υπεριώδες ( UV ), στο υπέρυθρο ( IR ), η παρατήρηση στο στερεομικροσκόπιο και τέλος με ακτινογραφία ( X – ray ).

Διερευνήθηκαν η δομή, η παθολογία, τα προβλήματα που παρουσίαζαν, η κάταστασή τους πριν τη συντήρηση. Στόχος της συντήρησης ήταν η διάσωση τις υλικής μορφής τους, η αποκατάσταση της αισθητικής τους ενότητας και η παράταση της ζωής τους μέσα στο χρόνο. Τέλος, τεκμηριώθηκαν αναλυτικά οι εργασίες συντήρησης που πραγματοποιήθηκαν στα έργα.

Στην έκθεση παρουσιάζονται οχτώ αντιπροσωπευτικά δείγματα τις πιο πάνω μελέτης, με φωτογραφίες πριν και μετά τη συντήρηση, όψεις στην υπέρυθρη και υπεριώδη απεικόνιση, παρατηρήσεις σε μίκρο και μάκρο φωτογράφηση.

Η επαφή με τα έργα τέχνης αποκάλυψε μυστικά για την τέχνη και την τεχνική τους, την ιστορική τους διαδρομή και τις επιδράσεις και αλλοιώσεις που αυτά έχουν δεχθεί από βίαιες ή φυσικές επεμβάσεις.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ: Ανδρέας Θεοδόσης – Μάριος Θεοδόσης (Συντηρητές)

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ: Ζωή Μυλωνά (Αρχαιολόγος)

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Πρωτοπρεσβύτερος Παναγιώτης Καποδίστριας